Dileu Deurywioldeb – Beth yw hyn, a sut y gall effeithio ar eich iechyd meddwl

Rhybudd sbarduno: Cyfeiriadau at ddeuffobia a dileu deurywioldeb, gan gynnwys sylwadau niweidiol a ffug yn ogystal â datganiadau a gymerwyd o ffynonellau.

Diffinnir deurywioldeb fel “atyniad rhamantus neu rywiol tuag at fwy nag un rhyw.” Gall deurywioldeb ymddangos fel cysyniad modern, ond nid hynny’n wir mewn gwirionedd. Mae wedi bod o gwmpas ers amser maith mewn llawer o ddiwylliannau, o’r Groegiaid Hynafol i Americanwyr Brodorol. Fodd bynnag, drwy gydol hanes, er bod deurywioldeb wedi bodoli, felly hefyd y mae dileu deurywioldeb. Gellir dogfennu hyn yn ôl i Sigmund Freud, a ddywedodd unwaith “Ni fydd heterorywioldeb dyn yn dioddef unrhyw gyfunrywioldeb ac i’r gwrthwyneb.”

Mae pobl ddeurywiol yn cyfrif am dros 52% o’r gymuned LHDTC+, ond yn anffodus er gwaethaf hyn mae eu profiadau’n aml yn cael eu tawelu gan y cyhoedd, y cyfryngau a hyd yn oed y gymuned cwiar. Bydd pobl ddeurywiol+ yn aml yn sôn am deimlo’n sownd, bod yn “rhy hoyw” i’r bobl syth, ac yn “rhy syth” i’r gymuned LHDTC+.

O ganlyniad, rydym yn gweld achosion o ddileu deurywioldeb. Yn ôl The Bisexuality Invisibility Report, mae dileu deurywiol “yn cyfeirio at ddiffyg cydnabyddiaeth ac anwybyddu’r dystiolaeth glir bod pobl ddeurywiol yn bodoli.”

Dros y blynyddoedd, yn enwedig yn y 2000au cynnar, daeth y gair ‘hoyw’ i fod yn gyfystyr â’r pethau y mae’r rhan fwyaf o fechgyn ifanc yn cael eu haddysgu (gan gymdeithas) i’w hofni: gwendid, sensitifrwydd, methiant, diffyg corfforoldeb. Roedd y stereoteipiau niweidiol hyn nid yn unig yn gwneud i ddynion hoyw i ofni eu rhywioldeb, roedd hefyd yn effeithio ar ddynion deurywiol hefyd. Pan ddaeth bachgen (yn enwedig un yr oedd pawb ‘yn tybio’ ei fod yn hoyw yn flaenorol) allan fel deurywiol+, roedd llawer yn tybio ei fod yn hoyw mewn gwirionedd, ond ddim yn barod i gyfaddef hynny. Mewn fideo o’r enw ‘Basically I’m Gay‘ o 2019, disgrifiodd yr Youtuber Daniel Howell y profiad hwn yn fanwl.

Mae merched deurywiol ifanc yn aml yn cael eu labelu fel “ceiswyr sylw” os ydynt yn cusanu merch arall, ac ar unwaith yn cael eu hystyried i fod yn fwy llac eu moesau hefyd.

Dyma rai enghreifftiau o sut mae deuffobia i’w weld

• Cam-labelu pobl enwog deurywiol+ fel lesbiaidd, hoyw neu heterorywiol.
• Tybio os yw person deurywiol+ gyda pherson sy’n unaethu fel rhyw gwahanol ei fod yn syth, neu os yw gyda rhywun sy’n uniaethu fel yr un rhyw, ei fod yn hoyw.
• Gwadu bod deurywioldeb yn bodoli fel cyfeiriadedd cyfreithlon, fel dweud “Dim ond cyfnod yw e.” Neu ddweud bod pobl ddeurywiol yn ‘arbrofi’ cyn dod allan fel hoyw neu syth.

Deurywioldeb (a deuffobia) yn y Cyfryngau

Anaml y caiff deurywioldeb ei gynrychioli’n iawn yn y cyfryngau yn ôl erthygl a gyhoeddwyd yng nghylchgrawn Men’s Health ym mis Medi 2020, a ddaeth i’r casgliad ei bod “ddim yn hawdd dod o hyd i ffilm gyda chymeriadau deurywiol +” a hyd yn oed yn anoddach dod o hyd i un “sy’n cynnig darlun cadarnhaol a dilys o ddeurywioldeb.”

Yn ôl adroddiad 2021-2022 GLAAD ‘Where We Are on TV’, mae cymeriadau deurywiol yn cyfrif am 29% o’r holl gymeriadau LHDTC+ ar deledu darlledu, cebl a ffrydio. Mae hyn yn gynnydd gan 1% o’r flwyddyn flaenorol, fodd bynnag mae’r nifer yn dal i fod “yn ffafrio merched yn fawr” gyda 124 o ferched deurywiol+, o’i gymharu â dim ond 50 o ddynion deurywiol+, a 9 o gymeriadau deurywiol+ anneuaidd.

Er gwaethaf cynnydd bach mewn cynrychiolaeth yn y cyfryngau mae trosiadau niweidiol yn parhau i fodoli, megis:

• Trin atyniad cymeriad at fwy nag un rhyw yn ddyfais plot dros dro sy’n symud pennod, neu rediad byr o benodau, ymlaen ac na chyfeirir ato byth wedyn.
• Darlunio cymeriadau deurywiol+ yn reddfol fel rhai na ellid ymddiried ynddynt, sy’n odinebus, yn gynllwyngar, yn obsesiynol neu â thueddiadau hunanddinistriol.
• Cymeriadau deurywiol+ y mae eu partneriaid rhamantaidd yn trin eu hunaniaeth yn annilys, plot sydd wedi dod i’r amlwg yn arbennig yn ymwneud â dynion deurywiol sy’n detio merched yn ystod y blynyddoedd diwethaf.
• Dileu deurywioldeb, gan gynnwys cymeriadau deurywiol a storïau nad ydynt byth yn cael eu labelu na’u trafod yn benodol fel rhai deurywiol. Er bod yn well gan rai pobl beidio â defnyddio label, mae’r nifer rhy fawr o lawer o gymeriadau deurywiol+ nad ydynt byth yn cael bod yn berchennog ar eu stori eu hunain na defnyddio gair penodol ar gyfer eu hunain (boed yn ddeurywiol, panrywiol, cwiar, hylifol, neu’n arall) yn broblem sydd wedi bodoli ers tro yn y cyfryngau.

Mae dileu deurywioldeb yn y cyfryngau nid yn unig yn addysgu negeseuon niweidiol i’r rheini sy’n gwylio, mae hefyd yn annilysu profiad person deurywiol+ gyda’i rywioldeb ei hun.

Dangoswyd enghraifft adnabyddus o ddileu deurywioldeb yn y rhaglen deledu ‘Glee’, gweler isod.

Canlyniadau Dileu Deurywiol ar Iechyd Meddwl

Mae deuffobia a sylwadau deuffobig yn fath o stigma, ac mae llawer o dystiolaeth bod unrhyw fath o stigma yn ddrwg i iechyd meddwl. Yn ôl y Sefydliad Iechyd Meddwl, “Gall problemau iechyd meddwl megis iselder, hunan-niweidio, cam-ddefnyddio alcohol a chyffuriau a meddyliau hunanladdol effeithio ar unrhyw un, ond maent yn fwy cyffredin ymhlith pobl sy’n LHDTC+. Nid yw bod yn rhan o’r gymuned LHDTC+ yn achosi’r problemau hyn, ond mae rhai pethau y mae pobl LHDTRhC+ yn mynd drwyddynt yn gallu effeithio ar eu hiechyd meddwl, fel gwahaniaethu, homoffobia neu drawsffobia, ynysu cymdeithasol, cael eu gwrthod, a phrofiadau anodd o ddod allan.

Dangosodd astudiaeth yn 2017 a gyhoeddwyd yn The Journal of Sex Research fod gan bobl ddeurywiol+ gyfraddau uwch o bryder ac iselder na phobl heterorywiol, lesbiaidd neu hoyw. Penderfynodd yr ymchwilwyr bod anweledigrwydd a dileu deurywioldeb yn un o’r prif resymau posibl am hyn.

Os caiff dileu deurywioldeb ei hun ei ddileu, gallai’r ynysigrwydd y mae llawer o bobl ddeurywiol+ yn ei deimlo gael ei leihau, gan ostwng cyfraddau problemau iechyd meddwl megis iselder.

Mae’r Sefydliad Iechyd Meddwl hefyd yn dweud, “Mae’n bwysig nodi y gall cofleidio bod yn LHDTC+ gael effaith gadarnhaol ar les rhywun hefyd. Gallai olygu bod ganddynt fwy o hyder, ymdeimlad o berthyn i gymuned, teimladau o ryddhad a hunan-dderbyn, a gwell perthynas gyda ffrindiau a theulu.”

Sut i Gefnogi Pobl Deurywiol+ a Brwydro yn erbyn Deuffobia

Un o’r pethau gorau y gallwch ei wneud i gefnogi pobl ddeurywiol yw eu credu. Fel y trafodwyd yn y blog hwn, mae pobl ddeurywiol+ yn bodoli ac mae pob hunaniaeth ddeurywiol yn ddilys.

Dyma rai pethau eraill y gallwch eu gwneud i gefnogi pobl ddeurywiol+:

• Peidio â gwneud unrhyw ragdybiaethau am hunaniaeth rhywun ar sail eu partner(iaid) presennol neu flaenorol. Gadewch iddynt hwy arwain o ran yr iaith y maent yn ei defnyddio i uniaethu.
• Ymgodi a chefnogi pobl ddeurywiol sydd wedi’u hymyleiddio. Mae pobl BAME, traws a POC deurywiol+ yn cael eu tangynrychioli mewn dwy ffordd, eu dileu a gwahaniaethu yn eu herbyn.
• Defnyddio iaith gynhwysol. Meddyliwch am bwy rydych chi’n siarad, gallwch ddileu pobl ddeurywiol+ yn hawdd drwy ddefnyddio termau megis ‘hoyw’ fel term cyffredinol.
• Cefnogi sefydliadau ac ymgyrchoedd deurywiol, megis BiPhoria, Balchder UK a Stonewall.
• Sicrhau bod eich gweithle, prifysgol neu ysgol yn gynhwysol.
• Cefnogi pobl ddeurywiol pan fyddant yn ‘ffitio’r stereoteip.’ Gall deuffobia ddod yn fythol bresennol, er enghraifft, pan fydd gan berson deurywiol bartneriaid rhamantus/rhywiol lluosog. Ystyrir hyn fel ‘prawf’ o’r stereoteip ‘deurywiol barus’ a gellir ei gyhuddo o ddyfeisio ei hunaniaeth. Cefnogwch eich ffrindiau deurywiol+, cadarnhewch eu bywydau a’u perthnasoedd.
• Dathlu pobl ddeurywiol! Ehangwch storïau pobl ddeurywiol+, ymgysylltwch â’u cynnwys a rhowch le i’w profiadau.

Mae pobl ddeurywiol+ yn haeddu’r un parch, cefnogaeth ac amlygrwydd ag y mae aelodau eraill o’r gymuned LH yn ei gael. Mae eu hunaniaeth yn ddilys, ac wrth i’r mythau cyffredin hyn gael eu chwalu, bydd eu profiadau bywyd yn cael y gwelededd y maent yn ei haeddu.