Skip to main content

Gorbryder a Phyliau o Banig

Adnabyddir yn gyffredin fel: pryderus, anesmwythder, gofid, gofid, braw

Gorbryder a Phyliau o Banig

Archwiliwch gorbryder a phyliau o banig drwy sgrolio drwy’r dudalen neu dewiswch opsiwn o’r gwymplen os ydych am neidio i adran berthnasol y dudalen:

Lawrlwytho’r dudalen hon fel PDF (agor mewn ffenestr newydd)

Beth yw gorbryder?

Emosiwn dynol normal yw gorbryder. Gellir ei ddisgrifio fel teimlad o anesmwythder, fel ofn neu bryder. Mae gorbryder yn dod yn broblem pan fyddwch yn camddehongli a/neu’n trychinebu’r teimladau hyn fel na fydd eich meddyliau’n ddefnyddiol.

Mae’r rhan fwyaf o bobl yn teimlo gorbryder neu ofn weithiau. Fodd bynnag, os yw’r meddyliau hyn yn effeithio ar eich bywyd yna gallech fod yn profi ‘anhwylder gorbryder’.

 

Beth sy’n achosi gorbryder

Achosir teimladau gorbryderus gan ymateb awtomatig ein cyrff i ddigwyddiad sy’n cael ei ystyried yn straen neu’n frawychus. Esblygodd yr ymateb hwn filiynau o flynyddoedd yn ôl. Roedd yno’n wreiddiol i’n helpu i ymateb i beryglon neu fygythiadau sydyn. Roedd yn helpu i gadw bodau dynol cynnar yn fyw pan oeddent yn wynebu peryglon corfforol a oedd yn aml yn bygwth bywyd, megis wynebu anifail gwyllt. Gelwir yr ymateb hwn yn ‘ymladd neu ffoi’. Mae’n achosi adwaith corfforol yn ein cyrff (gweler y disgrifiad ‘ymladd neu ffoi’ isod).

Mae’r ymateb awtomatig hwn yn dal i gael ei sbarduno heddiw. Er bod y sefyllfaoedd o straen a brofwn yn y byd heddiw yn wahanol iawn i’r rheini a oedd yn bygwth bywyd a brofwyd gan ein cyndeidiau, maent yn dal i arwain at yr un ymateb yn union yn ein cyrff. Felly, bydd pa sefyllfa bynnag sy’n peri straen neu fraw i ni yn sbarduno’r ymateb awtomatig hwn. Mae’n rhywbeth sy’n digwydd i’n cyrff pryd bynnag y daw ein hymennydd yn ymwybodol o berygl posibl. Nid oes gennym unrhyw reolaeth drosto.

 

Pryd mae gorbryder yn broblem iechyd meddwl?

O ganlyniad, gall pawb deimlo’n orbryderus o bryd i’w gilydd. Gall ychydig o bryder fod o gymorth gan ei fod yn eich gwneud yn fwy effro a gall wella eich gallu i ganolbwyntio/perfformio. Fodd bynnag, ar adegau yn ein bywyd, efallai y byddwn yn profi cyfnodau o orbryder cynyddol neu hirfaith. Gall hyn fod oherwydd pethau sy’n digwydd yn ein bywydau neu oherwydd meddyliau neu deimladau o straen penodol. Er enghraifft, efallai y byddwch yn teimlo’n orbryderus yn barhaus os ydych yn poeni am yr hyn y mae pobl yn ei feddwl amdanoch neu wrth gymharu’ch hun ag eraill.

Mae teimladau o orbryder fel arfer yn pasio ar ôl i’r sefyllfa sy’n peri’r straen ddod i ben. Fodd bynnag, os bydd y teimladau hynny’n parhau a’n pryderon yn mynd yn llethol neu’n anoddach eu rheoli, yna gallant effeithio mewn ffordd negyddol ar ein bywydau. Er enghraifft, gall gorbryder effeithio ar eich ymddygiad. Efallai y byddwch yn cuddio oddi wrth eraill neu osgoi lleoedd penodol. Gall wneud i chi deimlo na allwch ymdopi â sefyllfa benodol.

Mae gorbryder yn teimlo’n wahanol i bawb. Gall bara am amser hir neu fe allai fynd a dod. Mae’n ddefnyddiol ceisio deall beth sy’n achosi eich teimladau o orbryder, pam mae’ch corff yn ymateb mewn ffordd arbennig a sut gallwch chi reoli’ch gorbryder. Gweler ein hadnoddau a chyrsiau isod am ragor o wybodaeth a chyngor. Os oes angen rhagor o help arnoch i reoli eich gorbryder, mae help ar gael.

 

Beth yw Ymateb Ymladd neu Ffoi (dianc)?

Mae’r ymateb ymladd neu ffoi yn sbarduno’ch ymennydd i ryddhau hormonau (cortisol ac adrenalin) a’i fwriad gwreiddiol oedd helpu i baratoi eich corff i redeg i ffwrdd neu ymladd pan oedd yn synhwyro perygl. Mae’r ymateb hwn yn dal i ddigwydd heddiw pan fyddwn yn synhwyro perygl neu sefyllfa o straen. Mae hyn yn digwydd hyd yn oed os nad ydych yn defnyddio’ch corff i ymladd neu ffoi. Gall sbarduno’r symptomau corfforol uniongyrchol canlynol:

    • Mae ein hanadlu’n cyflymu ac yn mynd yn drymach, felly gallwn gael ocsigen ychwanegol er mwyn rhedeg. Gall hyn arwain at deimlo’n sâl, yn benysgafn, yn chwyslyd neu’n fyr o wynt.
    • Mae ein cyhyrau’n tynhau i baratoi i redeg a all wneud i’ch coesau deimlo’n sigledig.
    • Mae gwaed yn cael ei ddargyfeirio o’n system dreulio, i greu mwy o egni ar gyfer rhedeg a all arwain at deimlad ‘gloÿnnod byw’ yn y stumog a’n cegau i fynd yn sych.
    • Mae ein calon yn curo’n gryfach ac yn gyflymach, ac weithiau’n afreolaidd, er mwyn anfon gwaed i gyhyrau’r coesau.

Mae’n bwysig cofio bod y teimladau hyn yn normal ac yn ymateb corfforol awtomatig. Bydd y teimladau hyn yn pylu’n raddol pan fydd y sefyllfa sy’n achosi’r straen yn mynd heibio a’ch corff yn dychwelyd i gyflwr normal. Fodd bynnag, pan fyddwn yn profi’r teimladau hyn ac nad ydym yn defnyddio’r ‘egni’, gall deimlo’n frawychus ac annymunol.Pan fydd teimladau o orbryder yn parhau am gyfnod o amser gall hyn arwain at arwyddion a symptomau eraill y gallech fod eisiau ceisio cymorth ar eu cyfer. Bydd rhai pobl yn cael y symptomau hyn mor gryf fel eu bod yn meddwl eu bod yn marw; gelwir hyn weithiau’n ‘Bwl o Banig’.

Neu cysylltwch â llinell gymorth neu wasanaeth cymeradwy arall. Mae rhai gwasanaethau ar gael 24 awr y dydd, 365 diwrnod y flwyddyn.

Os ydych yn ofalwr di-dâl i rywun sy’n profi gorbryder, ewch i’n tudalen Gofalwyr Di-dâl i gael rhagor o wybodaeth a chyngor.

Last updated: 16.08.2023
feedback

A yw’r dudalen hon yn ddefnyddiol?

Rhowch eich adborth i ni

Mae gwybod beth oedd yn ddefnyddiol neu’n annefnyddiol i chi yn bwysig iawn i ni. Os oes gennych rywfaint o amser, rhowch wybod i ni beth oedd yn ddefnyddiol i chi ac os oes unrhyw beth y gallem ei wella. Diolch.

Cyrsiau hunangymorth i helpu i reoli gorbryder

Cyrsiau ar-lein rhad ac am ddim yn ymdrin â gorbryder, hwyliau isel, straen a gwydnwch. Wedi’i gynllunio i’ch helpu i wella’ch iechyd meddwl a’ch lles

Anxiety Course - SilverCloud

Man rhag Pryder – SilverCloud

Gwasanaeth ar-lein am ddim i unrhyw un sy’n byw yng Nghymru neu sydd wedi cofrestru gyda Meddyg Teulu yng Nghymru yw SilverCloud.

Mae’r rhaglen hon yn edrych ar y materion sydd wrth wraidd eich gorbryder. Mae’n eich helpu i reoli ansicrwydd a’r pryder sy’n digwydd, a bydd yn eich helpu i ddatblygu dulliau i reoli hyn mewn ffordd fwy cytbwys.

Seiliedig ar Therapi Gwybyddol Ymddygiadol (CBT).
Gellir ei chwblhau ar eich cyflymder eich hun ac mae ar gael 24/7 o unrhyw ddyfais ddigidol.

Dysgu mwy
Ar-lein Hunan-gyfarwyddo
SilverCloud Mental Health Courses

SilverCloud Man rhag Pryder (16-18 Oed)

Gwasanaeth ar-lein am ddim gan GIG Cymru ar gyfer pobl ifanc sy’n byw yng Nghymru neu sydd wedi cofrestru gyda meddyg teulu yng Nghymru yw SilverCloud Man rhag Pryder ar gyfer rhai 16–18 oed.

Mae’r cwrs yn darparu therapi rhyngweithiol ar-lein dros gyfnod o 12 wythnos i helpu pobl ifanc i ddeall a rheoli pryder.

Gall pobl ifanc gofrestru heb fod angen caniatâd oedolyn neu atgyfeiriad gan feddyg teulu. Mae’r cwrs am ddim ac ar gael 24/7 o unrhyw ddyfais ddigidol. Mae SilverCloud yn seiliedig ar Therapi Gwybyddol Ymddygiadol (CBT).

Dysgu mwy
SilverCloud Mental Health Courses

SilverCloud Man rhag Pryder a Hwyliau Isel (16-18 Oed)

Gwasanaeth ar-lein am ddim gan GIG Cymru ar gyfer pobl ifanc sy’n byw yng Nghymru neu sydd wedi cofrestru gyda meddyg teulu yng Nghymru yw SilverCloud Man rhag Hwyliau Isel ar gyfer rhai 16–18 oed.

Mae’r cwrs yn darparu therapi rhyngweithiol ar-lein dros gyfnod o 12 wythnos i helpu pobl ifanc i ddeall a rheoli pryder.

Gall pobl ifanc gofrestru heb fod angen caniatâd oedolyn neu atgyfeiriad gan feddyg teulu. Mae’r cwrs am ddim ac ar gael 24/7 o unrhyw ddyfais ddigidol. Mae SilverCloud yn seiliedig ar Therapi Gwybyddol Ymddygiadol (CBT).

Dysgu mwy
Yn dangos 3 allan o 28 o ganlyniadau Gweld pob

Adnoddau hunangymorth i helpu i reoli gorbryder

Math Teitl Yn gysylltiedig â… Darparwr
Darllen Darllen

Panig – Canllaw Hunangymorth y GIG

Panig, Pryder, Straen mind
Darllen Darllen

Panig a Phyliau o Banig – Canllaw Hawdd ei Ddeall y GIG (Dim ond yn Saesneg y mae hwn ar gael)

Pryder, Straen mind
Darllen Darllen

Pryder – Canllaw Hunangymorth y GIG

Pryder mind
Darllen Darllen

Pryder – Canllaw Hawdd ei Ddeall y GIG (Dim ond yn Saesneg y mae hwn ar gael)

Pryder, Pryder Cymdeithasol mind
Darllen Darllen

Pryder Iechyd – Canllaw Hunangymorth y GIG

Poen a Chyflyrau Hirdymor, Pryder mind
Yn dangos 5 allan o 46 o ganlyniadau Gweld pob

Fideos cysylltiedig

1 munud Gofod Anadlu | Rheoli Straen – Melo Cymru

Lle i Anadlu 3 Cham Ystyriol | Therapi Gwybyddol Seiliedig ar Ymwybyddiaeth Ofalgar (MBCT) (Dim ond yn Saesneg y mae hwn ar gael)

Sgan Corff, Therapi Gwybyddol Seiliedig ar Ymwybyddiaeth Ofalgar (MBCT) (Dim ond yn Saesneg y mae hwn ar gael)

Ymarfer Eistedd | Therapi Gwybyddol Seiliedig ar Ymwybyddiaeth Ofalgar (MBCT) (Dim ond yn Saesneg y mae hwn ar gael)

Ymarfer Myfyrdod Cerdded – Therapi Gwybyddol Seiliedig ar Ymwybyddiaeth Ofalgar (MBCT) (Dim ond yn Saesneg y mae hwn ar gael)

Ymarfer Symud | Therapi Gwybyddol Seiliedig ar Ymwybyddiaeth Ofalgar (MBCT) (Dim ond yn Saesneg y mae hwn ar gael)

Yn dangos 6 o ganlyniadau

Llinellau cymorth yn darparu gwybodaeth a chyngor i reoli gorbryder

Gweler isod am linellau cymorth sy’n berthnasol i orbryder. I weld ein rhestr lawn o linellau cymorth, ewch i’n tudalen llinellau cymorth.

GIG 111 Cymru Logo

Iechyd Meddwl 111 (Opsiwn 2)

Os ydych chi neu rywun rydych chi’n ei adnabod angen sylw meddygol ar unwaith, neu mewn perygl dybryd, ffoniwch 999 neu ewch i’r adran damweiniau ac achosion brys.

Os ydych chi neu rywun rydych chi’n ei adnabod angen gofal iechyd meddwl brys, ond nad yw’n peryglu bywyd, ffoniwch GIG 111 a dewiswch Opsiwn 2.

Mae Iechyd Meddwl 111 (Opsiwn 2) ar gael 24 awr y dydd, 7 diwrnod yr wythnos, ac mae am ddim i alwadau o ffôn symudol (hyd yn oed pan nad oes credyd ar ôl gan y galwr) neu o linell dir.

Pan fyddwch yn ffonio, bydd Ymarferydd Iechyd Meddwl a Lles yn trafod sut rydych chi’n teimlo. Gallant ddarparu ymyriadau byr dros y ffôn i’ch helpu i ymdopi â sut rydych yn teimlo. Gallant hefyd drefnu atgyfeiriadau i wasanaethau iechyd meddwl, os oes angen.

Rhagor o wybodaeth ➝
Logo Samaritans

Samariaid – Llinell ffôn Cymraeg

Os ydych chi’n cael trafferth i ymdopi ac mae arnoch angen rhywun i siarad â nhw, bydd y Samariaid yn gwrando. Gallwch gysylltu â’r Samariaid 24 awr y dydd, 365 diwrnod y flwyddyn ar 116 123 (yn ddi-dâl o unrhyw ffôn) neu drwy anfon neges e-bost at jo@samaritans.org.

Hefyd, gallwch ffonio Llinell Gymorth Gymraeg y Samariaid (yn ddi-dâl o unrhyw ffôn) ar 0808 164 0123 (7pm-11pm bob dydd).

Ewch i wefan Samariaid ➝
CALL Mental Health Listening Line Logo

Llinell Wrando Iechyd Meddwl C.A.L.L.

Cyngor Cymunedol a Llinell Wrando

Darparu llinell gymorth emosiynol a gwrando gyfrinachol ar iechyd meddwl sydd ar agor 24/7. Gall CALL hefyd gyfeirio at gefnogaeth mewn cymunedau lleol ac ystod o wybodaeth ar-lein.

Ewch i wefan CALL ➝
Yn dangos 3 allan o 4 o ganlyniadau Gweld pob
feedback

A yw’r dudalen hon yn ddefnyddiol?