Poen a Chyflyrau Iechyd Tymor Hir

Beth yw poen cronig?

Poen cronig yw poen sy’n parhau neu’n dychwelyd am 3 mis neu fwy. Yn gyffredin mae’n boen cefn neu gymal neu gur pen, a achosir gan salwch, anaf neu lawdriniaeth.

Mae unrhyw un sy’n dioddef o boen cronig neu gyflwr hirdymor mewn mwy o berygl o ddioddef hwyliau isel, iselder neu bryder.
Gall symptomau/problemau gynnwys:

• Deiet/pwysau gwael gain/colli-pwysau
• Poen a blinder
• Straen/pryder ac iselder
• Cwsg gwael
• Diffyg cymhelliant
• Cyfathrebu gwael
• Sgîl-effeithiau meddyginiaeth
• Newidiadau corff o ganlyniad i’r cyflwr gan gynnwys cymhlethdodau

Gall problemau iechyd a phoen effeithio ar gwsg, a all achosi blinder a hwyliau isel a gwneud ymdopi â’r boen/salwch yn fwy anodd. Er bod poen a blinder yn symptomau gwahanol o gyflwr, mae ffyrdd o’u rheoli yn debyg. Os gallwn leihau faint o boen neu flinder rydym yn ei brofi yn llwyddiannus, gallwn helpu i leihau’r effaith ar ein lles meddyliol.

Cyngor hunangymorth ar gyfer rheoli poen a blinder

Dysgwch fwy am boen a chyflyrau hirdymor a sut y gellir eu rheoli. Gweler ein hadnoddau hunangymorth isod.

Dysgwch sgiliau newydd i reoli poen a chyflyrau hirdymor. Gweler ein cyrsiau hunangymorth isod. Maent yn cynnwys cyrsiau sy’n cefnogi pobl sy’n byw gyda phoen cronig, cyflyrau hirdymor, COVID-19, diabetes a chanser.

Mae cyngor arall yn cynnwys:

• Peidio â gorwneud pethau a dysgu dweud ‘na’.
• Cynllunio eich diwrnod a gwneud yn siŵr eich bod yn cymysgu cyfnodau gorffwys gyda gweithgaredd.
• Cael noson dda o gwsg. Gweler ein tudalen ar ‘cwsg‘.
• Ymarfer corff. Gweler ein tudalen ar ‘bod yn actif‘.
• Ymlacio a gweithgareddau pleserus eraill nad oes angen llawer o egni corfforol arnynt, ond ymarferwch y meddwl. Gweler ein hadnoddau ymwybyddiaeth ofalgar.
• Aros yn weithgar yn gymdeithasol.
• Bwytewch brydau cytbwys. Gweler ein tudalen ‘bwyta’n iach‘.
• Efallai y bydd yn ddefnyddiol i chi gymryd rhan mewn gweithgareddau sy’n digwydd yn eich ardal leol. Mae’n bosibl y bydd grŵp cymorth lleol ar gyfer pobl sy’n profi’r un cyflyrau â chi. Darganfyddwch beth sy’n digwydd yn eich ardal chi drwy fynd i’n tudalen ‘yn eich ardal chi‘.
• Defnydd priodol o feddyginiaethau.
• Defnydd o wres, oerfel a thylino ar gyfer poen.
• Nid oes angen i chi brofi teimladau anodd ar eich pen eich hun. Edrychwch ar y wybodaeth isod neu ewch i’n hadran ‘llinellau cymorth’ isod os oes angen cymorth arnoch i reoli’ch poen neu’ch cyflwr hirdymor.

Beth yw niwl yr ymennydd?

Mae niwl yr ymennydd neu ddryswch yn symptom cyffredin arall o nifer o gyflyrau iechyd. Gall eich arwain at anawsterau cof tymor byr, anallu i feddwl yn glir neu ddeall rhywfaint o wybodaeth. Efallai y byddwch chi’n ei chael hi’n anodd siarad hefyd, gan na allwch chi ddod o hyd i’r geiriau nac anghofio enwau’r bobl neu’r lleoedd roeddech chi’n mynd i’w dweud.

Mae’n bwysig gwybod nad yw niwl yr ymennydd yn gynyddol nac yn gysylltiedig â dirywiad mewn deallusrwydd. Fodd bynnag, gall fod yn ddryslyd, a gall erydu hyder, hunan-barch ac arwain at hwyliau isel.

Cyngor hunangymorth ar gyfer niwl yr ymennydd

Dyma rai pethau y gallwch chi eu gwneud a allai eich helpu i deimlo’n well:

• Cael digon o orffwys a chysgu. Gweler ein tudalen ar ‘cwsg‘.
• Bwytewch ac yfwch ddŵr yn rheolaidd. Bwytewch ddiet cytbwys rheolaidd sy’n cynnwys digon o ffrwythau a llysiau. Yfwch ddigon o ddŵr gan ei fod yn bwysig i iechyd yr ymennydd. Gweler ein tudalen ‘bwyta’n iach‘.
• Alcohol. Os ydych chi’n cymryd meddyginiaethau i reoli’ch poen, siaradwch â’ch meddyg neu fferyllydd am unrhyw adweithiau a allai ddeillio o’u cymysgu ag alcohol. Gweler ein tudalen ‘alcohol‘.
• Gwnewch ychydig o ymarfer corff ysgafn. Gwnewch weithgareddau mewn cyfnodau byr o ychydig funudau yn unig, neu beth bynnag y gallwch ei wneud. Nid oes angen i chi fynd i’r gampfa. Dechreuwch gyda dim ond sefyll i olchi llestri neu smwddio, mae hyn i gyd yn weithgaredd corfforol.
• Ceisiwch osgoi gwylio’r teledu neu ddefnyddio teclynnau electronig am gyfnodau hir. Mae hyn yn tueddu i waethygu problemau canolbwyntio. Cymerwch seibiannau rheolaidd. Argymhellir dim mwy nag 1 awr o deledu ac yna egwyl o ychydig oriau.
• Gwnewch restr a gosodwch nodiadau atgoffa. Gallech gadw dyddiadur neu gael anogwyr cof fel nodiadau gludiog, defnyddio larwm ffôn i’ch atgoffa i gymryd meddyginiaeth, cymryd seibiant neu wneud rhywfaint o weithgaredd ac ati…
• Cael ‘cartrefi’ ar gyfer pethau. Mae’n haws dod o hyd i bethau y gallech chi eu colli fel sbectol, allweddi, ffonau, waledi neu byrsiau a meddyginiaeth.
• Canolbwyntiwch ar 1 gweithgaredd ar y tro. Yn hytrach na cheisio amldasg. Efallai eich bod wedi bod yn wych yn gwneud hyn yn y gorffennol ond mae gwneud 2 dasg neu fwy ar unwaith yn debygol o gynyddu niwl yr ymennydd.
• Os yw prosesu gwybodaeth newydd yn anodd i chi, ceisiwch ailadrodd unrhyw wybodaeth newydd yn ôl i chi’ch hun, gall hyn ei gwneud hi’n haws i chi ei chadw. Neu cariwch lyfr nodiadau i nodi pethau.